Monday 1 June 2020

Gogo Nkala Newsletter 19/2020




Olivia Mahwaya Sibanda


Umphumela Womncintiswano Wokuloba Amanoveli NgesiNdebele
Mthwakaz’ omuhle, ngiyabingelela! Lamhla ngithwele izindaba ezinhle kubalobi bethu. Umphumela womncintiswano owakhankaswa nyakenye, ngo 2019, owokuloba amanoveli esiNdebele, usuphambi kwethu. Sekunsukwana sibika, sibonga, siphakamisa umsebenzi wabalobi wonke. Nanku okwabonakalayo:

Owokuqala, ngu-Olivia Mahwaya Sibanda ngogwalo lwakhe oluthi, 
FUTHI YA! Umvuzo US$250
Owesibili, nguLindani Phiri ngogwalo lwakhe oluthi, NGAYIBONA IMPILO.
Umvuzo US$150

Owesithathu, nguTsitsi Nomsa Ngwenya ngogwalo lwakhe oluthi, 
AYIKHO EYAGANA INYAMAZANA. Umvuzo US$50

Bakhona ababili abebelandela emsileni yalaba abathole imivuzo. Amanoveli abo lawo abe ethembisa kodwa aswela ukusetshenzwa okudlula la athole imivuzo. Laba nguMaqhawe Masuku, ngogwalo lwakhe oluthi NGAZIKHOLISA! loNomazulu Mpofu, ngogwalo lwakhe oluthi IPHUPHO.

Lindani Phiri
Tsitsi Nomsa Ngwenya
Sibatshayela ihlombe bonke abalobi ngoba batshengise ukuzama okuhle kakhulu njalo abanengi babo bebeloba ngolimi lwesiNdebele oluhlabusayo. Sibonga kakhulu njalo abathathu abasibalele amanoveli wonke angenayo, becubungula behluza ngonanzelelo. Sithi, lingadinwa lakusasa ngomsebenzi eliwenze ngothando njalo laxwayisa abalobi bethu ngobunono. Nxa iNkosi iyiphathisa inhlanganiso ye BCMN Literary Trust njalo siphilile, sithemba ezimbili izingwalo zizadindiswa umnyaka ungakaphutshi.


Umkhosi WeLanga Le-Afrika
Kulonaleli iviki ngoMvulo mhlaka 25, abantu bonke ezwenikazi le-Afrika bebethakazelela ukumanyana lobunye babantu bonke be-Afrika. Lilanga lokukhumbula amaqhawe lamaqhawekazi e-Afrika ayiwo asungula ukuzimisela kokuthi amazwe wonke la abe lenkululeko yokuzimela wodwa engagqilazwa ngabantu bokuza ababezohuquluza umnotho wezwekazi. Ngalonaleli langa kumatshumi amahlanu lesikhombisa eminyaka eseyadlulayo, kulapho okwasungulwa khona iNhlanganiso yaMazwekazi e-Afrika okulamhla asethiwa yiNhlanganiso ye-Afrika. Kunengi amazwe onke emanyene asakuphumelelisayo kwezepolithiki, ezomnotho, ezemfundo lempilakahle yoluntu, lokubusa, lobanje ummango ulokhu umude.
Ake sizwe umzamo kaNokubonga Mpofu mayelana lalelilanga. Sibonga khonalokho ukuthi abantu abatsha bazi ngalelilanga bakhulumisane ngezinto ezilukhuni okumele baziqaphele ukuze izizalwane ze-Afrika zingaqhubeki zisiba yizigqili zamanye amazwe njalo zisalela emuva. Muntu omutsha, vuka! Phitsheka lawe ngalokho okuzasiza abakwenu lesizwe sakwenu!

 

Nokubonga Mpofu

UMKHOSI WELANGA LE-AFRIKA

Ngimatasatasa nxa ngikhumbula lelilanga
Umkhosi welanga le-Afrika.
Ubuso bami ngobudaliweyo obusibukiso
Ngiyaziqhenya ngokuba ngonsundu
Iso lami ngelomphefumulo
Ngivumeleni ngiziqakise ngokuba ngonsundu.

Ngalelilanga sikhumbula ukukhululwa kwethu
Abansundu bakhululiwe esandleni sabahuquluzi
Ngiyaziqhenya ngokuba ngumuntu onsundu
Ibala lami limnyama sengathi litshongololo.

Ngingonsundu olondoloza amasiko ethu
Ngilondoloza ilifa labokhokho bethu
Ngithapha imfundo yobuntu bethu
Imfundo engenza umuntu olubuntu.

Ngiziqhenya ngokuba ngonsundu
Ngoba sifundiswa ukubambana njengezizwe
Lilanga lapho sijabula ngobuyithi bethu
Ngiyaziqhenya ngokuba ngonsundu.
Ngoba imibuso ingeyethu.

Ngiyaziqhenya nge-Afrika elemfundiso
Yimfundiso yemisebenzi yezandla
Ngize ngikwazi ukuziphandela
Ngithokoze ngempucuko yethu.

Ngiyaziqhenya ngokuba ngowe-Afrika
Kulapho engazalelwa khona
Kulapho okulele khona inkaba yami
Kulapho ubuyimi bami buphuma khona.

Ngiziqhenya ngawe Afrika
Lizwe labokhokho bethu
Elisekelwe ngobuntu bethu
Elakhiwe ngegazi lamaqhawe ethu.

Ngobuhle bemvelo
Izizwe ezinengi zibabaza ubuhle bakho
Uqukethe inoth’ ehahabelwa ngumhlaba wonke
Afrika, zwe lakithi, wen’ ongakhethi mhlobo
Wen’ olendim’ ezehlukeneyo ezilugugu.

Sigaba ngotshani lezihlahla ehlathini
Sibuke izinyoni zindiza le lale
Amakhaya ayakhiwe ngomdaka
Lapho izifuyo zidlana uboya.

Phakama Afrika!
Ngiyaziqhenya ngawe AFRIKA!

Nokubonga Mpofu


ISAZISO

Izinhlelo zeBlog
  1. Ngiyaphinda njalo ukubika lokhu ukuba, uhlelo lwethu lwezinkondlo kulesisigcawu luyama ekupheleni kukaNkwenkwezi. Kuzaqalisa olutsha olokuloba izindatshana ezimfitshane ezesiNdebele. Lolani izikhali zenu zokuloba balobi abahle. Ukhona ozalicebisa okwamahlandla athile ngokuloba izindatshana ezinhle, ezihlabusayo ezikholisekayo. Thatha ithuba lawe ukutshengisa ubungcwethi bakho ekulobeni. Ungakhuthi ukulandela izicebiso.
  2. Uhlelo lwezingxaki zabatsha lalo luzakuma ekupheleni kuka Nkwenkwezi. Kuyaqala olutsha olokuhlomisa abatsha ngokumele bavuse inkophe bakulandele ukuze bathuthuke bangasaleli emuva. Esalela muva ibanjwa yizinja. Siyafisa bantu abatsha liphakame lingaphiki ngokukhala liquthile loba libhazalale phansi ngezisu. Asikho esiphandela esinye. Ngakho yala uqaza kusigcawu ngokukhanzingwayo kulelibhodo.


SIXOXA NGENGXAKI ZABATSHA



Siyabonana njalo lamhla kulesisigcawu munt’ omuhl’ omutsha. Lamhla sizaphinda enye njalo ingxaki ebhekane lentsha yethu esike sancokola ngayo kuso lesisigcawu. Sike saxoxa ngengxaki ezidalwa yikungagcini inkululeko lamalungelo aphiwa intsha. Inkululeko yokwenza lokho umuntu akuthandayo inhle kakhulu. Kodwa lawo malungelo angaphathwa butshapha adala ingxaki empilweni. Sizaqhubeka lapho etshiyelwe khona njalo ingxaki le kuviki elidluleyo.
Le yingxaki okwaxoxwa ngayo ngoLweSine ziku 5 ngoMbimbitho 2020, encwadini kaGogo Nkala eyetshumi. Siyafisa ukuwuzwa owakho umcabango ngaleyo ngxaki.





GIYA MTHWAKAZI



Lamhla imbongi yokuqala esilayo ibe igiya ngoMkhosi weLanga lokuthakazelela i-Afrika, izwekazi lethu. Ezinye izimbongi ezimbili ziloba ngokwehlukeneyo. Ake sizwe ukuba zisiphatheleni lamhlanje.



Onesimo Ngcotsho Mpofu



INXEBA

Liyatshotshozela,
Liyafutha,
Lifuthela mina ngedwa,
Libuhlungu,
Limis' ilanga saJoshuwa eBhayibhilini,
Limis' umhlab' ungazingelezi.

Oth' uyaz' ukuthi ngizizwa njani kazi!
Uyafanisela,
Yinhliziyo yam' ekwaziy' ukufutha,
Kayilibuz' emuntwini lel' ithuthuva,
Ilobomvu,
Njal' ilamahwil' amnyama.

Ongangaziyo kaboni hlupho,
Ongaziyo ngingamfihlel' afihleleke,
Oseduz' angazibon' izinyembezi,
Angizw' angizwele,
Alale behle,
Kodwa ngizakhangela ngedwa kuze kuse.

Lidla lichophelele samvimbi
Kothande ngenhliziyo yonke,
Lichwaz' ubusuku lemini,
Licobodis' inengi lemizamo,
Lithunukale ngenkumbulo yonke,
Ngoba konke kuyiletha sazifula zithel' emfuleni,
Lophe ngamandla lel' inxeba

Amanxeb' othando kawachazeki,
Elam' inxeba lelakho kawafani,
Sizwel' ubuhlungu ngendlel' ezitshiyeneyo,
Selapheke ngezikhath' ezehlukeneyo,
Ngakh' ungangitshel' ukuth' uyabuzw' ubuhlung' engikibo!
Lamabalabal' asenhliziyweni yami kawuwazi.

Ilihlo lenyama kaliwaboni,
Ilihlo lenyama kalilifikeli,
Isandla kasilifinyeleli,
Lingadalwa yizenzo lamazwi lelatshwe yikho?
Kanjani sibili?
Ngilunywe yinyoka ngelatshwe ngobuhlungu bayo njalo?

Ungadlali ngenhliziyo!
Ungadlala ngokunye, hatsh' inhliziyo!
Nxa ungaz' ukuth' ufunan' ungayisondelel' inhliziyo!
Iqakathekil' inhliziyo!
Iyinziki yakho konk' inhliziyo!
Akuphilek' ilenxeb' inhliziyo!

Libuhlung' inxeba lothando,
Lifuthela wena wedwa,
Lifiphalis' ukuphind' uthande futhi,
Likutshengis' amang' ethandwen' oluqotho,
Likukhomb' inkohlis' ezenzweni zeqiniso,
Liyaphola nini kengibon' uthando lwangempela?

Onesimo Ngcotsha Mpofu


Lifter Mlevu Molefe


NGEHLULEKIL' UKUFUNDA

Ngiyingane yegula kusobhuk' omkhulu
UNhlanhla yingane yesihlahla kubaba
UMadolo yingane yedolo kubaba
Ngangingemfe ngingebel' emfundweni
Ngakhethwa ngasiw' emfundwen' ephezulu
NguMkhethw' ubaba lomam' umkaMkhethwa
Abafowethu basala beyizikhothamfe beyizimfe
Bengaz' okuqukethwe ngelakusasa
Ukuvuna imf' emfundweni.

Zivele kazikhulelw' intandokazi kukhulelw' izalukazi
Zabhajw' exhaphozini lasobhukwin' ezami
Uxam' oyimi watshelwa lubhuku kusobhuku
Usuxathukil' umlom' usulembebevane
Ngahlekw' olwenyoni langolwabayeni
Ngoba ngehlulekil' emfundweni.

Kuthezw' umangoye weq' amazolo
Kumam' owayethezel' entanjeni
Zazijinga zazidl' izilond' impukane
Zona lez' ayethe zizakufa ngendlala ngami
Atsh' amas' egulen' akhal' amasu ngami
Ngatheth' ubuland' umam' engifundis' ukulima
Ngesulel' amazolo kumama ngokwehluleka.

Ngehlulek' ukuthengis' egodini
Ngekamama ngafikela kuGola loGolid' eGoli
Ngadikil' eth' ayiginyi laph' elele khona
Ngilele ngathi vuleka mkhothamo ngincinde ngaswaba
Ngobuvila ngaxotshwa nguGolide loGola
Likhikhizel' elimil' esiqwini
Likhon' angilifuzang' ihinikaz' elingizayo
Ngehlulek' ukufuz' inkunz' emancutsh' engizalayo
Ngoba yiziwul' eziyibuth' ibuthek' iwil' impilo
Ngobuwula ngehlulekil' ukuyibuth' iwil' impilo.

Ngiliboz' elihlal' emagcekeni kahulumende
Ngiliboz' elilind' ukuf' okwenj' engelahulumende
Ngenxa yechelez' elidel' ikhaya lagcwal' intwala
Ngithi kimi walidl' iboza Thuli
Thulis' uThulan' umtholel' usingababa
Ngoba ngehlukil' ukufunda ngobuvila.

Lifter Mlevu Molefe




UMUSA WANSUKU ZONKE



Isiphambano
Kudala sisengabantwana nxa sisithi sesikhuluma iqiniso elipheleleyo, sasifumba imilomo sithi, “Mngciii! Khange!” sisitsho sidlulisa inkomba endebeni sikhombe phezulu besesiphambanisa inkomba zezandla zozimbili phambi kwethu senze isiphambano. UJesu nguye iqiniso. Isiphambano sisikhumbuza uJesu. Yena uliQhawe lesiphambano. Izwi lithi, “Yena ngokwakhe wathwala izono zethu emzimbeni wakhe esiphambanweni ukuze siphephe ezonweni njalo siphilele ukulunga:…” 1 uPhethro 2:24.
Isiphambano sivele siyini? Sitshoni? Simeleni? Okholweni lwesiKhristu isiphambano siyakhuluma siqede. Akukhathalekile langabe senziwe ngesigodo, ngensimbi, ngegolide, kumbe sakhiwe nje ngezitina. Abantu abanengi bayagqiza ezintanyeni imigqizo elesiphambano. Abanye bacecisa ngaso imibhalo ethile eyesiKhristu. Izindlu zokukhonzela sande ukuzibona sikhatshana ngoba ziba lesiphambano engqongweni ukubonisa ukuba ziyizindlu zokukhonzela. Emangcwabeni kwandile ukuthi abafela esiKhristwini kufakwe iziphambano ematsheni abo loba kokunye okwakhiwe lapho abalele khona. Kodwa sitshoni isiphambano? Ngokubona kwami, ekubuzeni lekulaleleni amanye amakholwa, bathi isiphambano sikhomba isikhumbuzo ngokulandelayo:
  • Ukuhlupheka kweNkosi uJesu ehudula isiphambano ngenxa yethu
  • Ukubethelwa kweNkosi loMsindisi uJesu Khristu
  • Ukuhlengwa nguMsindisi kuchitheka igazi ngenxa yamacala ethu
  • Ukunqotshwa kokufa, ngoba uKhristu wafa wavuka ngelanga lesithathu
  • Ukuzehlisa lokuzithoba kukaJesu owayengafanele alenge esiphambanweni
  • Uthando lukaNkulunkulu lokuhlenga abantu bakhe ngeNdodana yakhe
  • Isipho sothando olumangalisayo
  • Ukugcwaliseka kwesithembiso esenziwa yiNdodana kuYise eyithuma
  • Isiphambano sitsho uJesu owaba ngumhlatshelo omkhulu kulayo yonke
  • UJesu esifa wathi, “Sekuphelile” uJohane 19:30.
Nxa uJesu wathi elenga esiphambanweni wathi sekuphelile, wayesitshoni? La ayengamazwi okunqoba. UJesu wayeseqedile umsebenzi ayewuthunyiwe nguYise. Wazalwa ukuze asindise abafileyo esonweni. Kwakungasimazwi okudana lokuhlulukelwa. Isitha sasesinqotshiwe ngokuchitheka kwegazi esiphambanweni. UMfundisi wami nxa ethandaza kaphambanisi ukuthinta ngeQhawe lesiphambano. UJesu wasinqobela esiphambanweni. Lalamhla nxa sikhala nge Covid-19, mina ngiyesaba angesabi, ngoba isiphambano singikhumbuza iQhawe lesiphambano. Ungethuki lanxa isilo sizulazula Khumbula ngeQhawe lesiphambano. Likhona ukukuvikela.

Barbara Nkala

***

Sehlukana lapha lamhlanje Mthwakaz’ omuhle. Kuyabusisa ukuba lawe kulesisigcawu. Ngesakho. Khululeka sizwe ukuthi wena uthini. Awukho umqondo omkhulu, awukho omncane.
Sonke siselimeni lokukhuthaza lokuphakamisa ulimi lwethu. Hlaba eyakho lawe indima ngo2020.
Ukhumbule phela ukuthi esalela muva ithiwa xhaka yizinja.
Ngiyalithanda, njalo ngiyabonga!

Gogo Nkala