 |
| Dr Eventhough Ndlovu |
Ngiyabingelela
Mthwakaz’ omuhle! Nxa sisakhulumisana, siyaphila. Kuyabongeka.
Impilo ayikho ezandleni zethu. Esasivumela ukuphefumula uMninimpilo,
impilo iqhubekela phambili. Nanso isimemezelo esihle balobi bethu.
Phuthumani, libalelwe kwabazamayo! Esalela muva ixhakalwa yizinja.
Umlobi omuhle ngulo othatha ithuba ukuphenya lokuchwayisisa ngempilo
abelane labanye ulwazi lwakhe.
ISIMEMEZELO
KUBALOBI
Kulandela
ukuqhamuka kwesifo seCovid-19 lemithetho yokumiswa ngxi kwezinto,
nginxusa abalobi abafisa ukubhala izahluko ezizabumba ugwalo
oluzahlolisisa impumela yeCovid-19 lemithetho yokumiswa ngxi kwezinto
sikhangelane lendlela zokuphila zabantu be-Afrika. Isifiso sami
yikuthi inengi lezahluko lezi zibe ngezilotshwe ngendimi zethu
ze-Afrika. Loba kunjalo, ngizamukela izahluko ezimbalwa ezilotshwe
ngesiNgisi. Mina ngikhethe ukuhlolisisa impumela yalesi isifo
lemithetho yokumiswa ngxi kwezinto ngikhangelane lesiko lemikhuba
yokuphathwa kwezimfa lemingcwabo emaNdebeleni. Labo abafisa ukuloba
izahluko kumele bathumeze izifinqo zezahluko zabo (ama-abstract)
ezilamabala angedluli angamakhulu amabili lamatshumi amahlanu (250)
ku-evennthough@yahoo.co.uk
umhlaka 4
Nkwenkwezi 2020
engakedluli. Iziqondiso zabalobi zokulotshwa kwalezi izahluko
zizathunyezelwa labo abalezifinqo zezahluko zabo ezizabe
zamukelekile.
Sikhethe
ukuthi silobe ngendimi zethu ngenjongo yokuthi siphathise
ekuzithuthukiseni lokukhuthaza ukusetshenziswa kwazo njengalokhu
kwethulwe esisekelweni sombuso selizwe ku-Isigaba 6 (3) (a), (b) lo 6
(4). Njengoba sigxile empilweni zabantu bakithi, sibhala ngabo, futhi
sibhalela bona. Kuyinto enhle ukuthi sisebenzise indimi zabo
abazizwisisa ngcono ekuqhubeni lincwayisiso. Lokhu kuzaphathisa
kakhulu ukuthi bengeze ulwazi lwabo ngalesi isifo esiyindaba egudwini
emhlabeni wonke jikelele. Njalo bazazwisisa okuthile ngawethu amasiko
kokuphathelene lezimfa.
Enye
injongo yethu yokukhetha ukuloba ngendimi zethu ngeyokuqhubekisela
phambili umsebenzi omkhulu owaqalwa ngumuyi uDr Tommy Matshakayile
Ndlovu onguye owasivulela indlela ngokuloba ithesis
yakhe yeDPhil ngesiNdebele, ngessikhathi eseNyuvesithi yeZimbabwe
(UZ). Lo ngumzamo wethu wokuvuthisa inkundla eyavulwa ngumuyi
uNdlovu.
SIXOXA
NGENGXAKI ZABATSHA
Siyabonana
lamhlanje kulesisigcawu munt’omutsha. Silokhu siphila ngesikhathi
se ‘Lockdown’ ekhona ezweni lonke. Asikakhululwa ukuthi sibonane
sixoxe ngezindaba zethu lezi. Kodwa lamhla ngizaphinda enye njalo
ingxaki ebhekane lentsha yethu esike sancokola ngayo kuso
lesisigcawu. Sike saxoxa ngezinto eziphazamisa intsha yethu
ezinjengokunatha lokusebenzisa izidakamizwa. Yizinto abatsha okumele
baqaphele ukuthi abahugekeli kuzo, okumele bazilimuke. Le yingxaki
okwaxoxwa ngayo ngoLwesithathu ku 24 Zibandlela 2020, encwadini
kaGogo Nkala eyesine lonyaka. Siyafisa ukuwuzwa owakho umcabango
ngaleyo ngxaki.
GIYA
MTHWAKAZI
Namhla
sethula kini imbongi ezindala lezintsha. Ake sizwe ukuba lamhla
zigiya phezu kwaziphi izinjongo. Uthini ngalokho eziloba ngakho?
 |
| Comfort Ndlovu |
UMUNTU
NGUMUNTU NGABANTU
Bancane
ngoba thina sibakhulu,
Bakhulu
ngoba thina sibancane:
Umuntu
ngumuntu ngabantu;
Bade
ngoba thina sibafitshane,
Bafitshane
ngoba thina sibade:
Umuntu
ngumuntu ngabantu;
Baphansi
ngoba thina siphezulu,
Baphezulu
ngoba thina siphansi:
Umuntu
ngumuntu ngabantu;
Babi
ngoba thina sibahle,
Bahle
ngoba thina sibabi:
Umuntu
ngumuntu ngabantu;
Omncane
uyamdinga omkhulu,
Omkhulu
uyamdinga omncane,
Omude
uyamdinga omfitshane,
Omfitshane
uyamdinga omude,
Ophansi
uyamdinga ophezulu,
Ophezulu
uyamdinga ophansi,
Omubi
uyamdinga omuhle,
Omuhle
uyamdinga omubi,
Ohlakaniphileyo
uyasidinga isithutha
Isithutha
siyamdinga ohlakaniphileyo:
Umuntu
ngumuntu ngabantu;
Umuntu
ngumuntu ngabantu,
Abantu
ngabantu ngobuntu,
Ubuntu
yinsika yoluntu,
Umthombo
woluntu yisintu!
Comfort
Ndlovu
 |
| Thabo Dube |
BATSHABALALA
UBUNTU!
Lathula
zalukazi lamakhehla sabant' abafileyo?
Lithe
thwitshi ubuntu buthintitheka libhekile,
Liqinisile?
Hatshi
bo, hatshi!
Liyaphila
lina,
Lisekhona
njalo liyakubona okwenzakalayo?
Mhlawumbe
yikho lingasahlonitshwa.
Imilomo
yenu ayakhe bo,
Okuny’
elikukhulumayo ngokwemandulo.
Likhangelwa
linyonkolozwe,
Abanye
lihlafun' insini kube yikuphela;
Lazini
litsho sizwe?
Khulu,
usungukhuluza ngob' okukhulumayo kuyakiliza,
Gogo,
usungumagogo sengath’ ugogekile,
Ikant’
izolo izimv’ ekhanda
Bezikhomb’
inhlakaniph’ eyinqaba;
Kalivikwa
bo, solulahlekil’ usapho likhona;
Sesizwil’
abanye bethi abalamuhl’ abakhuzeki
Sesizwl’
okhulu beth’ intithi le
Le
eyalamuhla, ayinqandeki;
Pho,
kuthulw’ okuhle kuhloba kubola?
Zulu
kaNdaba phuthuma ubuke …
Nang’
uDlodlo edlwengul' abantwana ngodlame
Asibazukulu
bakhe kanti labo?
Vumbuvumbu,
namp’ oNondindwa bediyazela
Abagqize
qhakala bathi kukoBulawayo, kwabuywa
Sekuthiwa
ngoSgcebhe phela
Ngoba
batsho ngezigcebhezan' ezicina laph' eziqala khona.
Inkonkoni
bhe, zithi zifun' imvumo yokutshada lamanye amadoda.
Zulu
awukuboni ngani lokhu?
Umhlab’
utshay’ ugenqu,
Konakele
zulu kaNdaba
Uvalelen'
amehlo munt’ omdala?
Khangela
kwezombusazwe,
OManyos’
izisu zile ngeyabayanga,
Kukhona
okungahambanga kuhle bo!
Ngabadala
kumbe ngabatsh’ abayekethisayo?
Zinkonzo
kumbe ngababus' abalahlekileyo?
Imibuzo
minengi kodwa ayilampendulo,
Sivunyiswe
ukuba yisikhathi sakhona?
Sikholwe
ukuth’ achithekil’ achithekile
Ayophind’
abutheke na?
Ubuntu
kudala batshabalala.
Umuntu
uphakathi kwendinabadli,
Uphakathi
kwempi lesitha esinguye.
Inyama
iphikisana lomphefumulo,
Ubuhle
lobubi,
Ubumnyama
lokukhanya,
Ukufa
lokuphila,
Ubuyanga
lobunothi.
Uzacezwa
ngubani umuntu kulolubhubhane?
Ngempela
yinsindabadala le!
Ngilembuzo,
ngiphicekile!
Kungani
ububi bumemetheka lula kulobuhle?
Umuntu
ungena kwezocansi lenyamazana, njani?
Omama
badlal’ amadlwane labantwana ngaliphi?
Umuntu
wenziwelwani isigqili
Athengiswe
ngemadlan' engatsho lutho nje;
Sesingene
sahlal' isono sathi pekle
Unembeza
womuntu kasadikizi.
Buyophela
nini ubugwelegwele lobungundengunde?
Abantu
bazagecana ngamahloka kuze kube nini bo?
Yindlala
kumbe ngudiyabholi odlubulundela ngodlakela?
Impendulo
ngiyitshiyela wena,
Zidle
amathambo engqondo.
Ziqunywa
amakhanda ziyekwe,
Kodwa
isalakutshelwa sibona ngomophu!
Inyath'
ibuzwa kwabaphambili,
Khepha,
abaphambili beyisiwe.
Asazi
iyozala nkomoni,
Yekela
kukhule lokhula.
Asisililele
lesi sizukulwane bo.
Siyacela,
siyancenga, bazali, Gogo loKhulu
Yalani
likhalima lingatshi amazwi
Asazi
sibungu bani esiphehle sangena
Mpethu
bani evungul’ emakhand’ entsha?
Asazi
loba abazali bonke sebegez’ izandla
Bathi
hamba juba bokucutha phambili
Asingadeli,
asingakhangel’ eceleni
Okwehlul’
amadoda kuyabikwa
LeNkos’
uSomandla akehluleki
Edolweni
bazali libubule, libike
Ngoba
lokhu kufun' uMvelingqangi,
Nguye
olawula konke ngobunke
Phela,
eyethu imicabango
Isimane
yathi ngqe komlind' uyacina
Kodwa,
uNkulunkulu kehluleki.
Thabo
Dube
 |
| Thembani Ndlovu |
BALAHLEKA
NJANI ABATSHA?
Nguban'
ongahamb' endleleni edliwe ngumuhlwa?
Nom'
ingabuzwa kwabaphambili
Ngubani
ongahlanganisa izicucu zayo
Athi
ukuyibumba kutsha ngomdaka wayo
Ayiphefumulele
empumulweni ebhazalele
Kuthiwa
olomlomo kalahleki,
Pho!
balahleka njani abatsha?
Abalendebe
ezinyunyuma zichichima ngolwazi
Bayayibona
na leyondlela okumele bayilandele?
Kumbe
babasa ngencwathi
Ezesihlala
esaganyulwa amatshe esancwebeka?
Lungaphi
ulwazi oluqondileyo?
Zingaphi
imfundiso zakudala?
Zingaphi
iziphala zabasunguli bezaga zasentolontolo?
Osivuno
sazo sisahululwa lalamuhla?
Ngitsheleni
bo!
Thembani
Norman Ndlovu
 |
| Sharon Sibanda |
ANGIZENZISI
Empelen'
angizenzisi
Kodwa
ngiyamthanda
Bazali
bami ngivumeleni
Ngikheth'
umunt' engimthamdayo
Ukunqaba
kwenu
Kungenza
ngimthande ngamandla
Sono
ban' asenza kini?
Ukumjezisa
kwenu
Kwephula
min' umoya
Eqiniswen'
akukh' okuyongahlukanisa laye
Ngaphandle
kwethuna
Angizenzisi,
ngenziwa luthando
Ngamthand'
emncane
Namanje
ngisamthanda
Lamzonda
kangaka waliphazamisa ngani?
Akuthakathi
yena
Kuthakath'
abazali bakhe
Lanom'
engathakatha
Ngimthand'
enjalo,
Ngiyamthand'
angizenzisi
Ngehluleka
lokuzibamba
Elingikhethela
yen' angimfuni
Selizoxola
Baba loMama
Angingeke
ngizwe ngani
Ngizolalel’
inhliziyo yami
Impilo
inde kabi
Ukuphila
lomuntu engingamthandi.
Elimkhethiley'
angimfuni
Ngifun'
othandwa yimi
Ikhulumil’
inhliziyo yam’
Ngalalela
yona zwi
Lizongixolela
bazali bam'
Kule
indab’ angingeke ngizwe ngani
Ngiyamthand'
angizenzisi
Uma
ngab' ukuthanda yena
Kuyikuzembel’
igodi,
Ngizimisele,
akube njalo.
Sengiyabona
ngelihlo lengqondo
Uthando
lwenu luncani kimi
Alifuni
ngijabule njengani
Sengicabanga
nje lokhu
Ngithath’
imithwalo ngiginywe yilizwe
Ngibaleke
lobambo lwami
Sisuke
emehlweni enu
Ngiyamthanda
angizenzisi
Ngilimel'
emoyeni
Inhliziyo
yam' ivuz' igazi
Ngekeleni
ngikheth' umunt' engimthandayo
Lizongixolela
bazali bami
Sengimkhethile,
angingabazi
Ngimthand’
enjalo
Lokungcola
kwakhe
Okubonwa
yini bazali
Lemithwalo
yakhe yonke
Ngimthanda
lakho konk’ okwakhe
Lokufa,
ngingafela yena
Kungangithokozisa
lokho
Ngoba
selokhu ngabona yena
Injabul'
ihlal' ibhaliwe kimi,
Uyangijabulisa
Ngumduduzi
wami
Ngumthokozisi
wami
Uyikho
konke kimi.
Selizoxola
Baba loMama
Kulendab'
engeke ngiyizwe ngani
Ngoba
ngiyamthand' angizenzisi
Ngifuqwa
luthandw’ angipha lona
Upheth'
injabulo yam' umntanabantu.
Sharon
Sibanda
 |
| Bekezela Phiri |
LILIZELA
MALILIZELA!
Lilizela
Malilizela,
Lilizela
ngoba kutheni?
ULilizela
ngoba sekwenzenjani?
Lilizela
ngoba kukhona intombi
Enyathel’
amajah’ akhale.
Lilizela Malilizela
Nans’
intombi iyangena lamhla,
Intombi
eligcwalaguma,
Intomb’
enyathela umhlaba uthi di, di!
Lilizela
Malilizela
Nanto
igcwalaguma.
Lilizela
Malilizela,
Nanto
ivithikazi lentombi
Enyathela
insizwa zithontise amathe,
Ivithikazi
lentombi bo
Elilezigcum’
ezinyakazisa igazi
Amajah’
aphamban’ ubuchopho.
Awu,
lilizela Malilizela!
Bekezela
Phiri
UMUSA
WANSUKU ZONKE
Amehlo
Akomoya
Ukulwa
lesitha umuntu angasiboniyo kubuhlungu okumangalisayo. Kufana nje
lokuthuza umoya, njalo umuntu awuvike umoya aphose awe. Kudala
ukwesaba okukhulu ngoba umuntu kazi ukuthi isitha sizagadla nini,
njalo ngaphi. Inhliziyo ihlezi isemlonyeni lamaphaphu ebhakuza.
Umhlaba wonke uhlaselwe ligcikwane lekhorona. Asiliboni ngamehlo.
Sesibalekelana sixekelana ngoba kasimazi olithweleyo. Olalo,
longelalo ugeza izandla njalonje ukuze alinqande. Sesifunde ukuhahaza
ngetshwayi silethemba lokuthi mhlawumbe singalitshabalalisa leli
gcikwane. Lezimulini, omunye angaba lalo, sokumele ahlale yedwa
angahlangani labanye sengathi ngumuntu olobulephero. Siyasesaba
isitha esingasiboniyo.
U-Elisha,
omunye wabaphrofethi bakaNkulunkulu wasindisa abantwana bako-Israyeli
ekuhlaselweni yinkosi yase-Aramu labantu bayo. Wayeyesaba iNkosi,
uNkulunkulu, ngakho yayimazisa ngalokho afanele alimukise
ama-Israyeli ngakho. Kwayihlupha kwayizondisa kakhulu inkosi
yase-Aramu icabanga ukuthi ukhona ebantwini bayo ogijima alimukise
abako-Israyeli. Yabakhalimela abantu bayo isibacabangela, omunye
wezikhulu zayo waqunga isibindi wathi, “U-Elisha,
umphrofethi wako-Israyeli, ulakho ukutshela inkosi yako-Israyeli
ngawonalawo amazwi owakhuluma usendlini yakho yokulala” 2 Amakhosi
6:12.
Yahle yalaya inkosi ukuthi abayemdinga athunjwe. INcwadi ithi bahle
bayagombolozela umuzi weDothani lapho ayehlala khona u-Elisha.
Inceku
ka-Elisha yethuka kakhulukazi ekuseni ithola ukuba indawo yonke
yayisihonqolozelwe ngamabutho alamabhiza lezinqola zokulwa. Yagcwalwa
yikwesaba yakhala ku-Elisha ibika ekubonileyo. U-Elisha wayiduduza
ngokuthi, “Ungesabi.
Labo abalathi banengi kulalabo abangakubo” 2 Amakhosi 6:16.
Wakhuleka
njalo u-Elisha wathi, “O
Jehova, vula amehlo akhe ukuze abone” 2 Amakhosi 6: 17. Yamangala
inceku ka-Elisha uJehova eseyivule amehlo akomoya. Yabona amaqaqa
agcwele amabhiza lezinqola zokulwa ezomlilo zihonqolozele u-Elisha.
Wathandaza eNkosini izitha lezo zaphumputhekiswa.
Siyakuswela
ukuba lamehlo akomoya. La ngamehlo abona uJehova wamabandla omkhulu
kulazo zonke izitha esibhekane lazo. Usinqobela zonke izimpi. Lokho
kuthatha ukumazi njengeNkosi elothando esilwelayo. UnguNkulunkulu
osendaweni zonke, owazi konke njalo olamandla onke. Usilwela ngoba
singabakhe. Uyamazi na lo onguthando? Kuthatha ukwazi uJesu Khristu
njengeNkosi loMsindisi wempilo yakho. Mvume lamhla. Cela
akuthethelele amacala ube ngowakhe. Uzakunqobela isitha lesi
sekhorona.
Barbara
Nkala
***
ISAZISO
Isaziso
salamhla yilesi: abanye benu mhlawumbe sebemangele ukuthi izinkondlo
zabo zingenile ku-blog, kodwa akubanga lesibongo. Kuzalunga. Isibongo
sezimbongi zikaMbimbitho lezikaMabasa siyeza. Sonke sithiywe yi
‘Lockdown’. Bekezelani bant’ abahle!
Okwesibili,
labo abalezingwalo ezangena kumncintiswano wokulotshwa kwamanoveli
ngesiNdebele, bayaziswa ukubana silokhu sikhangelele ukubika labo
abayathola imivuzo; owokuqala, owesibili, lowesithathu. Kodwa
akuseyikwenzakala njengokulungiselela kwethu ekuqaleni konyaka.
Mhlawumbe sekuzabikwa imiphumela ekupheleni kukaNkwenkwezi
sebesebenze kuhle baqeda abakhangele umsebenzi.
Sehlukana
lapha lamhlanje Mthwakaz’ omuhle. Kuhle ukuba lawe kulesisigcawu.
Ngesakho lawe. Khululeka sizwe ukuthi wena uthini. Awukho umqondo
omkhulu, awukho omncane.
Sonke
siselimeni lokukhuthaza lokuphakamisa ulimi lwethu. Hlaba eyakho lawe
indima ngo2020.
Ukhumbule
phela ukuthi esalela muva ithiwa xhaka yizinja.
Ngiyalithanda,
njalo ngiyabonga!
Gogo
Nkala
No comments:
Post a Comment