Zibusiso C. Mabonisa
Mthwakaz’ omuhle, ngiyabingelela! Awu, kuleliviki
sibonga sidumisa uSomandla ngamazolo asiphe wona. Kulolonkana nje eleZimbabwe
sekuphose kwagqiba iviki lisina, kwezinye izindawo lichophelela kuhle nje. Kodwa,
asiqhubekeni simemeza iNkosi. Amadamu asigcinela amanzi awakagcwali.
Azikagelezi okuzwayo izifula. Kodwa izifuyo sezichelesa. Asibikeni, sibonge
singadinwa ngoba isililo asikapheli.
Ake sizweni umfokaMabonisa, uZibusiso ewuhlaba
ewulawula umkhosi ngesililo sonsundu.
ISILILO
SONSUNDU
Yabhonga
yabubul' ingonyam' emnyama,
Kwavungam'
indongakazi lenkalokazi,
Kwazamazam'
intabakazi lentatshana,
Yayithi ngxi!
Ngomzac' induku yombuso,
Wanxitshelwa
ngemigoq' umbuso wobandlululo,
Waba
ngumgogodl' umoya wobuntu.
Khala
mntwana, onsundu khala!
Wayiphos'
induk' ebandl' uKwame Nkrumah,
Wath'
okumnyama ngumbala, hatshi ingqondo,
Wathi vuk'
emaqandeni mntwan' onsundu,
Bathapha
bencind' ibele likanyok' ulele,
Salandel'
isizalwan' esinsundu samfun' uzibuse.
O! Mntwana
onsundu, khala!
Akazang' abe
yiman' eyaw’ ezulwin' uzibuse,
Wadl' amadoda
lamadodakaz' ase-Afrika.
Kwaba khon'
ukubambana lokusebenzisana,
Ngoba simuny'
asinyikinyek' okwedwala.
Njengoba
watshiy' elayil' uJoshuwa Nkomo.
O! Ma-Afrik’
amahle ngiyakhala mina.
Uyini loya
zibuse nxa sikhombana ngeminwe sodwa?
Iyini leya
nkululeko nxa sibandlululana sodwa?
Iyovelaphi
ingqubekela phambili nxa sidabukene?
Liyoqina
kanjan' isiko nxa silifulathela okwezibi?
Ziyogcinwa
nguban' intandane nxa sidaxaz' ubuntu?
O! Ma-Afrika,
ngiyakhala mina!
Kwakhala
nyonini kulokhwana kubambana?
Kwangena
nhlavana ban' ekusebenzisaneni?
Sewaphephethwa
yini lowamoya wobuntu?
Sadlephana
sodwa singabozalo lunye,
Sadaxaz'
amasiko lemikhuba mahlayana,
O! Mntwana
onsundu, zwana isililo sami.
Sesibizana
ngamakwerekwere lamuhl' eAfrika.
Kant' izolo
besingabantwana benhlabathi sonke.
Isisu somhabi
besingangophonjwana lwembuzi.
Ingqondo
lentethe belihlephunelwana zintandane zonke.
O! Ma-Afrik’ amahle,
masibambaneni.
Besizigqaja
ngezimo zemizimba yethu.
Owondlekiley'
engowondlekileyo,
Olilambalidlil'
engolilambalidlile.
Besiziqhenya
ngejwabu lethu thina.
Omnyam'
emnyama,
Okhanyay'
ekhanya.
Besisuthiseka
thina ngobulili bethu.
Owesilis' engowesilisa,
Owesifazan' engowesifazana.
O! MaAfrik’
amahle, satshabalala thina bo!
Basendlalele
bayidlal' indima yab' okhokho,
Simbonil'
evungam' okwenganun' uMandela.
Waqaqamb'
okwenkosazan' uJulius Nyerere.
Wagiya
yavuthw' inkundl' uKenneth Kaunda.
Sekusalele
mina lawe mntwan' onsundu.
Senzani-ke
ngamazw' enkokheli zethu?
Angiyikukutshiya
lapho mhlobo wami
Ngoba
ngisithi "Asante Sana!"
Zibusiso C
Mabonisa
SIXOXA NGENGXAKI ZABATSHA
Nantu uhlelo lwethu olumayelana lengxaki zabatsha. Siyalibonga lonke elilokhu
lisixhasa ngamacebo angalandelwa ngabatsha labazali ukuxakulula ezinye zalezi
zingxaki. Lamhla siphethe ingxaki ezidalwa yikuswela IMFUNDO. Asizwe abatsha
lamhla ukuthi bona bathini ngayo indaba le eyokungabi lemfundo. Lalela ingxoxo
yalamhla.
GIYA MTHWAKAZI
Lalamhla ngiliphathele imbongi ezinengi Mthwakaz’ omuhle. Zigiya
ngobuciko.
Kodwa, kuqala ngifisa ukuphinda njalo esengike ngakutsho. Ngithanda
ukwazisa lezizimbongi ezintsha ukuba, ngiqoqa iqoqo elitsha lezinkondlo
engithemba zizaphuma ogwalweni olutsha lwezinkondlo unyaka ka2020 ungakagoqi.
Zonke inkondlo engizamukelayo zizangena kuqoqo elitsha njalo inye ngayinye
umniniyo uzathola isibongo esifaneleyo. Lezizinkondlo kufanele zibe ngezintsha
ezingakaze zidindwe. Ezimbalwa zizangena kulesi sigcawu ukukhuthaza abanye
abalogqozi oluvilaphayo. Inye ngayinye engena kulesisigcawu ihle ivune ingxenye
enkulu yesibongo.
Lamhlanje zine izimbongi ezigiya kulesisigcawu. Ngezintsha
lesesike sahlangana lazo. Asiziqhenyeni bo ngembongi zethu lezi eziphakamisa
ulimi lwethu, ikanti njalo zisilola ukuba kesijulise imicabango ngempilo le
esiyiphilayo. Hayi-bo, ukutshelwa yikuncitshwa. Ngena enkundleni uzizwele.
Rachael Voko Ncube
OKHONZWA YIMI
UBayethe!
IDwala lamadwala
IQhawe lamaqhawe
INkosi yamakhosi
UMnqobi kufa
USimakade
Nguye okhonzwa yimi,
Oh! Gazi lakh’elachithek’
Emthini waseKhalvari
Kwababomv’ umhlabathi
Kwaba myam’ umhlaba
Wahlanzek’umhlaba
Nguye okhonzwa yimi
UJesu
UJesu iNdodana yodumo
Insimbi edl’ ezinye
Ingadlangadla
Ubayethe
Nguye okhonzwa yimi
Okhonzwa yimi
Ngokhonzwa yimi ibusuku lemini
Ngokhonzwa yimi ekuseni lantambama
Ngokhonzwa yimi kunzima kulula
Kutshisa njalo kugodola
Nguye lo okhonzwa yimi.
Rachael Voko Ncube
*
Hleziphi Winnet Dube
Liphi isiko lethu bakwethu?
Buph’ ubuntu bethu bakwethu?
Akusahlonitshwana sekuhlolelwana,
Induk’ enhl’ ibiganyulw’ ezizweni,
Lamhlanj’ iganyulw’ endleleni,
Ngoba kukhonjiselw’ engutsheni.
Umemetheka samlilo umqedazwe
Kuwe ntombi, kuwe jaha, kuwe mzali
Buyelan’ emasikweni akwethu
Buyelan’ ebuntwini bakwethu
Lizithibe lingathandi izinto,
Liziqhenye ngesiko lakwenu,
Ongaziqhenyiyo ngesiko yisiqholo.
Izalukazi zizipenda ngesibhuda,
Kuphel’ ukubamxhilibana zibe
ngamaklalathikazi,
Ngob’ ubuhle bendalo buyazidaka.
Ngiyalila Mahlabezulu kazulu
Ngililela lezintombi zakithi,
Ezingaz’ ukuth’ abaz’ ubuntombi
basalaphi,
Izolo ukugcin’ ubuntombi
bekuyibuqhawekazi,
Lamhl’ ukugcin’ ubuntombi yibuqaba,
Intomb’ ezele kany’ ibisenyanywa,
Lamhl’ ezele kathath’ iyanconywa.
Ngililela lamajaha ajaha izinto,
Zingasekho lezintomb’ ezithob’ imizwa,
Ngob’ impilo yalamhl’ ingumjaho,
Liph’ isiko lakwethu bakwethu?
Baph’ abadala bakudala?
Abebezithiba ngendlela zakudala,
Begula imikhuhlane yokudalwa,
Beziqhenya ngempilo yakudala.
Emfeni sekuxhawulwana xhaka,
Baxhaphazele sagwadla legabha
lixhwatha,
Bavez’ isilakalaka njengemtshadweni,
Bakhal’ omakhalekhukhwini,
Kudliwe saladi kwehliswe ngokudakayo,
Bathi ofileyo uhambe lesisu sakhe,
Singaba yisizwe esingelamasiko?
Singaba yisizwe esingahloniphi ukufa?
Lin’ elixubanis’ amasiko
Liyowaxakulula njan’ esenxiben’
okomnxeba
Olobolayo kaloboli uyalobisa
Bathi ozelintomb’ uzelinotho,
Babiza ngitsho lokudla lezigqoko,
Umkhwenyan’ ubeyingxoza esebulwa,
Lamhla lixolo uyaxexebulwa.
Isiko lilobolisel’ ubuhlobo,
Lina lilobolisel’ iholo.
Ukungen’ umfazi bekukuhle bantu,
Ubuntu bungakabi yibunja,
Lamhla umangena lomangenwa bangen’
egodini.
Ukudla kwesiNtu sokungokwabayanga
Kudliwa maqanda aqaqambis’ umzimba
Abezil’ ebantwanen’ izolo
Ngob’ enza indod’ endala inyenyel’
usane,
Usane lalo luhahabe luding’ indod’
endala.
Uph’ umcaba lesinkwa somfahla?
Abantwana sebezinyam’ ezikhukhumeleyo,
Beswel’ amandl’ okudla kwesiNtu.
Uph’ umculo lomgido wendulo
Sitshay’ ingquzu, sitshikitshe,
sitshitshimbe,
Bayigand’ omas’gand’ ikatali
Iphephezel’ ithererina,
Ivumelana lekhorositina,
Kuyini isjebha levotsho?
Okubhinqikisa abatsha,
Sazalukazi zilunywa zintwala.
Bantu bakithi khumbulani isiko
lakwethu.
Hleziphi Winnet Dube
*
Perfect Ncube
NGIYAZISOLA
Ngikhala zize zome
zodwa
Onginakayo kakho
loyedwa
Angithuliswa muntu,
Ngoba lami
ngingazange ngibelobuntu.
Abadala
babengilaya,
Mina
ngobuqhalaqhala ngala,
Zazingitshil' ezab'
inkulumo
Ngazithatha ezam'
izinqumo
Ngazenza kungela
mvumo,
Isimilo sami
singiguqul' isimo.
Namuhla ngiyazisola
Ubuqhalaqhala bam'
abuyikuqhela
Ngizw' ubuhlungu,
kuyahela
Ngab' impilo yami
ngayihlela,
Hatshi ukuthi ngibe
libele lendlela
Nanku sengiphila
ngokuy' esibhedlela.
Namuhla
sengihlabela u ‘Ngabe’,
Yon' ingoma
yesilima;
Ngabe ngalayeka
bengilaya,
Ngabe ngalimuka
bengilimukisa,
Ngabe ngakhuzeka
bengikhuza,
Ngabe ngaxwayiseka
bengiph' izixwayiso,
Ngab' isikhathi
siyabuyel' emuva,
Bengizaziphatha
kuhle.
Kunamuhla ngiyazisola,
Bengingeqiwa
yibhulugwe
Ukuthi ‘Hayi’
bengingakwazi,
Sengilomthwal'
ongela mnikazi
Kungenxa yokujah'
ukukhula.
Sengizigugise
ngimncane
Ngizaba lomntwana
lami ngingumntwana
Sengizivalel'
amaphupho ami
Azisafezek' izifiso
zami
Selitshabalel' ithemba
lami
Sibili ngiyazisola.
Ngizakwendela
ngaphi nginje?
Ngizaba ngumcaba
osal' emasini
Isibongo somntwana
ngizasithini?
Ngiyazisola ngokuba
lihlongandlebe,
Sengibotshwe
ngakade ngiwakhanda.
Perfect
Ncube
UMUSA WANSUKU ZONKE
Ukufunda Kuyinqaba
Ukufunda kuyinqaba. Akupheli. Liqiniso
elipheleleyo leli. Esinye isikhwicamfundo sathi ungacina ukufunda yikho ukufa
kwakho. Uyabe usuyisidumbu nje. Yikho labo abahlezi befunda bephumelela
empilweni. Kungoba phela imfundo yiyo eveza ulwazi. Ulwazi lwenza sikwazi
ukuxakulula izingxaki ezikhona empilweni. Ulwazi lwenza sikwazi ukucabangisisa
kuhle sicacade njalo sicubungule lezinto ezisiphicayo empilweni. Imfundo iletha
ukukhanya. Kuhle okwenzakala ekukhanyeni, ikakhulu ukukhanya kweNkosi. Kubi
kakhulu okwenzakala ebumnyameni. Ongafundanga esenza izinto zobuqaba uzwa
abantu besitsho isiga lesi ngaye, ‘Kukomnyam’ ubambile’.
Imfundo idluliselwa kwabatsha
ngabadala. Phela bona abadala sebephile babona okunengi empilweni. Sebekwazi
okuphilisa kuhle lokubuyisela emuva.
Bayakwazi okukhulisa kahle lokulimazayo. Bayazi okuphumelelisayo
empilweni lokubhidlizayo. Amazwi ahlakaniphileyo axwayisa ngale indlela:
“Ukwesaba uJehova kuyikuqala kolwazi,
kodwa iziwula ziyakweyisa ukuhlakanipha lokuzithiba. Lalela mntanami izeluleko
zikayihlo njalo ungadeli imfundiso kanyoko” iZaga 1:7, 8. Sasibezwe kanenginengi abadala bekhuza
umuntu ongalaleliyo, ongaxwayiyo lokho akufundiswayo. Bavame ukuthi, “Isala
kutshelwa sibona ngomophu”. Umuntu olihlongandlebe, owaphulela izigodo
endlebeni nxa efundiswa, eqondiswa, elaywa, wande ukuthi athi phaphapha
sekuvele ingozi. Njengoba nje ilizwi lisitsho kumbhalo esiwubalileyo, abantu
abayizithutha abalandaba lokulalela, bafunde, baxwaye lokho abalimukiswa
ngakho.
Siyabona njalo uMphostoli omkhulu
uPhawuli efundisa uThimothi, umfana wakhe ayemkhulisa evangelini. Uthi, “Laya,
njalo ufundise ngalezizinto … Zinikele ekufundeleni uzulu imibhalo,
ekutshumayeleni kanye lasekufundiseni, ngize ngifike” 1 KuThimothi 4:11 lo13. Uyakhuthazwa
ukuba alaye, afundise, abalele abantu imibhalo njalo atshumayele ilizwi.
UPhawuli wayekwazi ukuba, phezu kwalokhu ayesemfundise khona uThimothi,
kwakuqakathekile ukubana aqhubeke efunda imibhalo eyiyo eyayizaqhubeka imlola
ukuze abe bukhali laye lapho afundisa khona. Laye uPhawuli wayefunde ezinyaweni
zikaGamaliyeli isikhwica sakulezonsuku. Babatsho bathi kulamhla ngabe uPhawuli
wayengudokotela kwezemfundo ngoba yayifunde kakhulu indoda le.
Wena-ke mzalwane? Uyalunatha na ulwazi
lapho okukuvumela khona? Uhlezi ungofundayo na? Lukusiza njani, njalo lusiza
njani abanye lololwazi? Bana njengoPhawuli, ube njengoThimothi. Oluzuzileyo
ulwazi ludlulisele kwabanye.
Barbara Nkala
***
Okwalanhla kwanele Mthwakaz’ omuhle!
Siyafisa ukuzwa kuwe ukuthi isigcawu lesi sikuthinta ngandlela bani. Siyalangatha
ukuzwa ukuthi eyakho imibono ithini ngoba ulawo umcabango ongasisiza ngawo.
Siyanxusa. Asibeni selimeni lokukhuthaza lokuphakamisa ulimi lwethu. Hlaba
eyakho indima ngo2020 uyiphutshe.
Ukhumbule phela ukuthi esalela muva
ithiwa xhaka yizinja.
Ngiyalithanda, njalo ngiyabonga!
Gogo Nkala
No comments:
Post a Comment