Wednesday 29 January 2020

Gogo Nkala Newsletter 5/2020




Hlelolwenkosi Ndebele


BAMBANANI

Asibambaneni
Bambanani, Bambanani
Sisebenze ndawonye
Wedw' ayiphutsh’ indima.
Isikhun' esisodw' asivuthi
Ungabi yinkom' edla yodwa.
Asibambaneni mahlabezulu.

Umthwal' uzoba lula
Sibe moya munye njengamajuba
Sibambane ngezandla lasemoyeni
Sidonse ijogwe linye
Asibambaneni
Bambanani.

Asibambaneni,
Bambanani,
Sithuthukis' isizwe sethu
Kuze kuth' odlulayo
Azibonel' engabikelwanga
Sibambene njengebizo lethu
SiyiBambanani.
Ngithi asibambaneni
Tjinyunyi babili komba woga tjowuluka.
Aqinisil' amaKalanga.

Bambanani
Bambanan' enhle
Liphathisane kukho konke
Omunye ma ewa limvuse
Liphathane kuhle
Lizwelan' ubuhlungu
Liphathan' okweqanda
Othinta thin' uthinte sonke
Othinte mina kathintanga mina
Kodw' uthinte thina.

Siyazigqaja ngobuyithi
Silabadal' abasiph' imilayo
Basipha imilayo ekuseni lantambama
Basicathekel’ ulwazi.

Basifundis' ukuziphatha
Singamantombazane bethi
Giya ntombazana
Uziqhenye uzigqaje ngomzimba wakho
Ulalel' uqaphelise
Kulomvuzo wempilo enaphakade.

Hlelolwenkosi Ndebele



SIXOXA NGENGXAKI ZABATSHA



Ngiyabingelela Mthwakaz’ omuhle! Sikuhlelo lwengxaki zabatsha. Siyabonga lonke elithe lasixhasa ngamacebo angalandelwa ngabatsha labazali ukuxakulula ezinye zalezi zingxaki. Lamhla sikhukhuza ithambo lendaba yalokhu okwangalezi insuku osekuthethe abatsha njengesivunguzane, babe sebesehluleka ukwahlukanisa okuhle lokubi ekusebenziseni i ‘Social Media’, amagagasi la okuxoxiswana ngawo, kugujwe ulwazi olunengi kuwo. Kufanele abatsha baqaphele ukuhugekela ngendlela embi kulokhu. Lalela-ke ingxoxo yalamhla.


 



GIYA MTHWAKAZI



Mthwakaz’ omuhle, lalamhla ngiliphathele imbongi ezine. Zingcwethi. Inkondlo zabo zinwaya ubuchopho isibili.
Kodwa, kuqala ngifisa ukuphinda engike ngakutsho. Ngithanda ukwazisa lezizimbongi ezintsha ukuba, ngiqoqa iqoqo elitsha lezinkondlo engithemba zizaphuma ogwalweni olutsha lwezinkondlo unyaka ka2020 ungakagoqi. Zonke inkondlo engizamukelayo zizangena kuqoqo elitsha njalo inye ngayinye umniniyo uzathola isibongo esifaneleyo. Lezizinkondlo kufanele zibe ngezintsha ezingakaze zidindwe. Ezimbalwa zizangena kulesi sigcawu ukukhuthaza abanye abalogqozi oluvilaphayo. Inye ngayinye engena kulesisigcawu ihle ivune ingxenye enkulu yesibongo.
Njengobana ngitshilo, lamhla silembongi ezine ezintsha kulesisigcawu. Ake ubale ukholise ukujula komqondo lobuciko bolimi, unambithe. Asiziqhenyeni bo ngembongi zethu lezi eziphakamisa ulimi lwethu, ikanti njalo zisilola ukuba kesijulise imicabango ngempilo le esiyiphilayo. Hayi-bo, ukutshelwa yikuncitshwa. Ngena enkundleni ugiye lazo lezizimbongi zalamhla.  



Zibusiso C. Mabonisa


INDOSAKUSA ELEMIBALA

Yaphakama njengemihla yonke,
Ikhokhele yon' inkanyez' enkulu.
Sithithibel' isizw' esimnyama.
Ngob' abakaze bayibon' emabala.
Yavoxavoxan' imizwa kwelakithi.
Abanye bathi lizophuma lilihle,
Kanti abanye bayalandula.
Bathi setshabalel' onsundu.
Bakwethu, imabal' indosakusa!

Iyin' i ‘technology’ e-Africa?
Ayin' amalungel' abesifazana kithi?
Iyin' i ‘Christianity’ e-Afrika?
Itshon' i ‘Climate Change' e-Afrika?
Lizakusa linjan' e-Afrika?
Nans' iphum' imabala linkanyezi.
Vukani bo! Ma-Africa libone lombala.
Iphum' imabal' indosakusa.

Bayayesab' i ‘technology’ eAfrica,
Bath' iland' ukuzobhidliza kuphela.
Besabel' imisebenzi yabo kwelakithi.
Batsheleni bangethuk' ubala.
Ayidilizi luth' iyakh' i ‘technology’.
Ayisithatheli misebenzi kodw' isenzela kubelula.
Sekukith' ukuba sihambisane layo.
Ukuze sibe lengqubekela phambil' eAfrica.
Lingethuswa yilombala wendosakusa.
Ngob' idons' oluhl' olukhazimulay' usuku.

Iza lamalungel' esifazana lendosakusa.
Bazonde bagan' unwab' abadala besizw' o50:50.
Bathi latshabalala bekhangel' isiko lonsundu.
Kanti hatshi besab' umnyam' ongela mpisi.
Akusiko litshabalele kwelakh' onsundu,
Kodwa kusiko liqondis' okuhle wen' onsundu.
Ungethuswa yilemibala yendosakusa.
Lizakusa lilihl' okwamagama.

Iza le‘Christianity’ lindosakusa.
Bathwel' imikhon' ekhanda kwelakithi.
Bakhala ngenkol' abazitshiyelwa ngokhokho.
Yebo bakhon' abasilahlayo ngay' i ‘Christianity’,
Kodwa kuneng' okuhle kiyo kulokubi.
Njengoba belivele likhon' idloz' elihle lelibi,
Asiyamukeleni ngelihluzay' ilihlo.
Ngoba lihl' eliza lalendosakusa.

Sizwile behlab' umkhosi ngay' i ‘Climate Change’,
Alisani njengasekuqalen' izulu kithi.
Zilandelan' okwamagobojekan' inkwankwa kithi,
Kungabe kubangelwa yikungahlonitshwa kwamazilo?
Kumbe yiy' iClimate Change’ yodumo?
Kungakho lindosakus' isiphathel' i ‘technology’.
Ukuze sanelis' ukuphila ngalez' insuku.
Asedlulen' endleleni zakudala zokuphila.
Lingawethuki lamabal' alendosakusa.

Njengendosakus' idons' ilanga,
I ‘technology’ ilekusas' elilentuthuko.
Njengendosakus' idons' usuk' olutsha,
I ‘Climate change' ileth' indlel' ezintsha zempilo.
Njengendosakus' idons' ukusa.
Amalungel' abesifazan' ayimpendulo.
Njengendosakus' idons' ukukhanya.
I ‘Christianity’ ilokukhanya kwangaphakade.
Imabala lindosakusa bakwethu,
Imabal' aquketh' ikusas' elihle.
Asiyamukeleni ngezandl' ezimhlophe.
Ngoba kiyo kukhon' ukukhanya, ikusasa lentuthuko!

Zibusiso C. Mabonisa

*


UNGENE KANJANI?

Abanye bangene befulathele
Abanye bangene befuqwa,
Abanye bangene nyovane;
Sanyoka, abanye bangene benyanyile
Abanye saxakuxaku benyozile,
Wena-ke, ungene kanjani ku2020?

Abanye bangene lezikwelede
Abanye bangene lesikhwele,
Abanye bangene belimele
Ngob' ingoz' ibehlele belibele;
Abanye, bekhangele hayi belele
Baphenduke awendlela - amabele!
Wena-ke, ungene kanjani ku2020?

Abanye bangene be-selebhretha
Abanye bangene besiqhinqa isililo,
Abanye bangene bexabene
Abanye bangene bexolelene;
Abanye bangene ngesikhala senalithi -
Bejampa amafensi abanye befohla ngaphansi,
Wena-ke, ungene kanjani?

Abanye bangene bethukile
Abanye kungene izidumbu, bona sebethule,
Abanye kungene izinhliziyo, imizimba ingavumi,
Abanye kuyongen' imizimba, inhliziyo zingavumi;
Abanye bangene bebalisa
Abanye bebal' izithelo zezithukuthuku zabo,
Kanti wen' ungene kanjani?

Abanye bangene lamathemba amatsha
Abanye bangene beqinqibala lemikhuba emidala,
Abanye bangene lamasokisi lamakawuso
Lama-bra, lamakepesi, lamapitikoti, lamaphenti amadala
Kodw' umnyaka won' umutsha!
Abanye bangene lengqond' endala
Ezakhukhuzis' obab' ubutsha;
Wena-ke, ungene kanjani?

Maye, abanye kubalungele!
Maye, abanye worse worse worse kubabhedele!
Maye, abanye bavumene bavumelana bavulisana ezinhl' izindlela!
Maye, abanye behlulene behlukana behlulukelwe!
Maye, kube kubi kwabanye!
Maye, kube mnandi kwabanye!

Sangena madoda!
Sangena sinyathela ngamandla,
Sangena madoda!
Sangena singasadlanga nkotshana,
Sangena ngehlombe oooh!
Sangena ngenxeba njengempethu, phela
Yith' oSayibamb' inkunz' ingen' esangweni!

Comfort Ndlovu

*

Thembani Norman Ndlovu


ANGILOYI
     
Angiloyi, ngilesibindi
Okubalekelwa ngabanengi
Yikh’ okunginambithisayo
Yikh’ okugxozisa inhliziyo yami indenda
Uqhatshi lobunzima buyangibiza ngisabele
Alikho inamuned’ elimnandi kangaka
Elidlul’ ukunqob’ abath’ akunqobeki
Qinis’ imisipha yenqondo
Ulol’ umhedla lomkonto wokuzingela
Okwenza umuntu aphumelele baze bathi uyaloya.

Thembani Norman Ndlovu



UMNCINTISWANO WOKULOBA INOVELI




Mthwakaz’ omuhle, ngibika ukuthi ziyangena izingwalo ezilotshiweyo. Amasango azakuthiwa godlo, mhlaka 31 Zibandlela 2020. Olwakho lungaphi?
Silulindile lalo. Aluze!



UMUSA WANSUKU ZONKE




Hlakanipha Ulalele UMalusi

Impilo yalamhla igcwele izinto lamazwi asimemezayo. Amanye athi, “Bona ubuhle balomuntu ofanekisiweyo. Kungenxa esebenzisa amafutha athile loba okuthile.” Ngamazwi ahugayo ukubana uthenge lawe ubemuhle kanjalo. Amanye njalo amazwi asikhombisa ukuba sithenge sidle ukudla okuthile yikhona sizaphila impilo ende, enhle, egcwele intokozo. Imicimbicimbi le ehugayo isenkalakatheni zamabhakani ezindleleni esihamba kuzo. Loba utshayela uyabona ubale lokho okukhangayo lokuhugayo. Amanye njalo asemaphephandabeni lezingwalweni, lemagwalibeni amakhulu. Ikanti amanye siwezwa njalo siwabone emisakazweni. Konke lokho kungubizabiza.
      Kambe wonke lawo mazwi aklabalalayo edinga ukubana siwezwe aqinisekile na? Aqukethe izithembiso eziliqiniso na? Lapha kudinga ukuthi umuntu athole inhlakanipho lokuqedisisa ukuze akhethe kuhle. Kudinga ukuthi umuntu alalelisise, akwazi okuzamakha kumbusise, angamani abhudlukele nje.
Munye zwi umuntu othembekileyo, olithemba lamathemba. Kakhohlisi. Kaqambi manga. Uluthando. Izithembiso zakhe zingu ‘Yebo lo-Ameni!’ Sibona kuthiwa unguMalusi olungileyo olonda izimvu zakhe kuhle. Umbhalo uthi, “Kodwa ongena ngesango ungumalusi wezimvu. Umlindi wesango uyamvulela; lezimvu ziyalizwa ilizwi lakhe; uyazibiza ezakhe ngamabizo, aziholele phandle” uJohane 10:2, 3.
      Wena uyalizwa na ilizwi loMalusi olungileyo? Uyamazi na? Uthi ezakhe izimvu ziyalazi elakhe ilizwi, njalo ziyamlandela. Wena ulandela waphi amazwi kuwola aklabalala esimemeza ukusa kwamalanga? Okulalelayo kuyayibusisa na impilo yakho?
      Asilimuke njalo amazwi enkosi uSolomoni owaphiwa ukuhlakanipha okumangalisayo. Uyaxwayisa esithi, “Ukuhlakanipha kuyamemeza endleleni … kuyamemeza phezu kwemiduli … kusithi, Koze kube nini lithanda ubuthutha, lina zithutha na?” IZaga 2:20-22. Nxa sihugwa ngamazwi la asimemeza indawana yonke sehluleke ukukhetha ezincingweni zethu, kumaTV, kubangane abaphilela ukupepetsha umoya oyize leze lokunye okunjalo, sifana lazo lezozithutha ezitshiwoyo.
      Hlakanipha mhlobo wami. Lalela ilizwi loMalusi olungileyo zwi uphile.                     

Barbara Nkala 



   ***

Lamhla sima lapha Mthwakaz’ omuhle! Siyafisa ukuzwa kuwe ukuthi isigcawu lesi sikuthinta ngandlela bani. Siyalangatha ukuzwa ukuthi eyakho imibono ithini ngoba ulawo umcabango ongasisiza ngawo. Siyanxusa. Asibeni selimeni lokukhuthaza lokuphakamisa ulimi lwethu. Hlaba eyakho indima ngo2020 uyiphutshe.
Ukhumbule phela ukuthi esalela muva ithiwa xhaka yizinja.
Ngiyalithanda, njalo ngiyabonga!

Gogo Nkala







No comments:

Post a Comment