Thursday 3 October 2019

Gogo Nkala Newsletter No 12



AMASU AMQOKA EMBONGI EZISACATHULA LESEZIZENZELE IGAMA


Dr Eventhough Ndlovu

 Asihlanganeni njalo kuhlandla lesibili lapho engifisa ukuthi ngehlukanise umgogodla lamathambo, ngihlube indlubu ekhasini ngodaba lokuthi uyini umlandu wembongi emphakathini. Ngizagxila kabanzi ekuchazeni ukuthi kuyini okukhangelelwe kuzo ngumphakathi lalabo abacubungula imisebenzi yazo. 
      Kuviki edluleyo ngacela ukuthi kesibale imisebenzi yengcwethi ezibalisa uBekithemba Sodindwa Ncube kugwalo, Ukuhlaziya Lokucubungula Izinkondlo, uTrevor Cope kugwalo oluthi Izibongo Zulu Praise-Poems, loSibusiso Nyembezi kugwalo lwakhe Izibongo Zamakhosi engikholwa ukuthi sakwenza. Ngifisa ukuqala ekuthini ngiveze ukuthi kanti vele izolo imbongi ibilomlandu bani emphakathini wamaNdebele. 

1.       Ingcwethi lezi engibalise ngazo ngaphezulu zikubeka sobala ukuthi umqondo wokubhala ngenjongo yokuzibhalela nje awulandawo kwele-Africa. Zikuchaya sobala ukuthi imbongi ikhangelelwe ukuthi idlale indima enkulu emphakathini njengalokhu obekusenziwa zimbongi zezolo kusadliwa ngoludala. 

2.      Imbongi zezolo bezihlala esigodlweni senkosi zingamehlo, indlebe lomlomo kazulu kunye layo inkosi. Lokhu kubeka sobala ukuqakatheka kwazo endabeni zokubusa kwesizwe lasendabeni zombusazwe. 

3.      Imbongi zezolo bezingathathicele. Bezimmela iqiniso zikhuza njalo zikhalimela otshaya ibatha lezigwenxa ekuhambeni lekwenzeni. Inkosi ebilezigwenxa ekwenzeni ibikhuzwa ngenkondlo, kuchaywe obala ubugwenxa bayo. Njengomzekeliso, zipheni isikhathi lifunde izibongo zenkosi uLobhengula. Imbongi iyahlela izibongo zakhe ayebongwa ngazo. Ibubeka sobala ububi bendlela angena ngayo embusweni ukuthi waziphendlela indlela ngokubulala abegazi. Ithi komunye umugca, ‘Wena ngqungqul’ emadol’ abomvu ngokuguq’ engazini zabafowabo’. 

4.      Inhlolisiso yezibongo zamakhosi ezazihlelwa zimbongi izolo iveza sobala ukuthi imbongi ingumlomo, ililihlo lendlebe zikazulu kanye lababusi. Kuyacaca ukuthi imbongi ilomlandu wokufundisa, ukwaluleka, ukuxwayisa, ukulimukisa, ukukhuza, ukulaya, ukukhalimela, ukugoba, ukuncoma, ukukhuthaza, ukubuka, ukududuza lokugoqa. 

5.      Imbongi ibingumlondi wembali yesizwe, umdabuko waso, usendo lwaso kanye lobuyibo baso. Ibingumthapho wolwazi ngakho konke nje umuntu angafisa ukuba akwazi. 

6.      Ibe ingeqiwa lutho lokhu ingumlomo, indlebe lamehlo kazulu. 

7.      Ibe ikhulumela labo abangeke balinge bakhuze inkosi lapho isilibala ukuthi, inkosi yinkosi ngabantu, lokuthi ubukhosi ngamazolo. 

8.     Okunye okuvela sobala ekuhlolisiseni izinkondlo zezimbongi zezolo, yikuthi imbongi ibilibazisa njalo ithokozisa uzulu emibuthwaneni. 

9.      Ibe ilomlandu njalo wokufundisa ngendlela yokugabaza ngolimi lokusebenzisa ulimi ngendlela eqondileyo. 

10.  Ibe ingumthombo wolwazi ngolimi lukaMthwakazi. 

11.   Ibe ifundisa njalo ukukhuluma ngendlela eyenza lo okuqondiswe kuye inkulumo azwisise sibili, kungene kuthophela okutshiwoyo sekungene kwaguduza kwadunga yonke imizwa, abe esephetha ngokulamukela iqiniso anyathele ngolunye unyawo ngemva kwalokhu. 


Le yindaba eseduze kakhulu lenhliziyo yami, ikakhulu nxa nginanzelela ukuthi imbongi ezinengi lamuhla azisawenzi umsebenzi wazo. Sezaphenduka zaba yizikhuzamakhosi, ziwahaye kuze kube sengathi angamasoka angela zici. Sezilahlekile zasuka enyaweni lwezimbongi zezolo. Ngalokho-ke, nginxusa ukuthi kesiziphe isikhathi kule iviki, sifunde amanye amaqoqo enkondlo akhona, ikakhulu la agxile kuzehlakalo ezimqoka esadlula kuzo sibone ukuthi kukhona okungahambi kuhle.  

Asihlanganeni esigabeni esilandelayo lapho esizaxoxa khona ngamaphutha avame ukwenziwa zimbongi ekulobeni kwazo.

(Umlobi nguDr Eventhough Ndlovu ongumbalisi lomkhulu weDepartment of African Languages and Literature e-University yeZimbabwe)


GIYA MBONGI KAMTHWAKAZI


Lamhlanje silaye uMartin Mlilo, imbongi esesiyejwayele. Uza ngesililo sikakhulu lamhlanje.  Ake sizwe ukuthi uthini umuntu omdala. Nxa usesemutsha, uyabe ungazi ukuthi uzafika kulesosigaba.  Ngakho akesizwe, yisililo sexhegu elidedesayo, kumbe njalo siyalimuka ngobunjalo bempilo. Giya mbongi kaMthwakazi!

Martin Mlilo

Isililo Sikakhulu
Bengilesibindi sesilwan’ esiduna,
Ngigad’ inzomb’ ethanjiswayo
Ngingayifakang’ umkhala,
Ijah’ elimajaha mabili;
Namhlanje sengimgwilibana
Abafazi bathekezela ngami
Ezihlengeni zikaManzimhlophe
Yeka ukuguga!

Ngimunye bengilixhiba likaZwangendaba,
Inkunz’ entam’ imanxebanxeba
Eyaphendl’ indlel’ eyehlathini
Elene ngebhankala ngezimpondo;
Namhlanje sengimxhiliba
Sengiguge ngagugudeka
Sengibona kalufifi
Ingane zingilaxaza samafinyela
Sanyongo yenyathi

Izolo bengiqolotsha njengethole
Ngijanquka, nginyathela kuzwakale,
Izisinde ziyezwakala kuSozambayana
Ngibhong’ ebandla sangwenyama
Kukhithik’ umuhlwa;
Namhlanje sengiguge ngasubel’ umsila
Walingana lomsisila,
Kimi selingomtsha wendoda.
Akusihlahla saguga lamaxolo aso
Impi ibiphakwa
Ngivuk’ ugqozi ngiphos’ isijula
Ngikhoth’ igazi;
Namhlanje singibhinca njengomfazi
Yek’ ukuguga!

Benginguvela bahleke
Izintombi zimamatheka;
Namhlanje ngivela batshak’ amathe
Yek’ ukuguga
Namhlanje bangibiz’ umthakathi
Bathi nginuk’ imgcozo, inkiza lezanhlenhle
Yek’ ukuguga
Lemhlath’ isibuzan’ amavuko
Selingomtsha wendoda
Yek’ ukuguga!

Martin Mlilo


UMUSA WANSUKU ZONKE



Balekela Isono

Kambe Mzalwane ungathi ubona iphimpi likuhubela selivuse ikhanda, ungaqala ulibukele. Mina ngingahle ngithi nyawo ngibeletha. Lapho ubona isitha, uyabe ubona ingozi. Ingozi ithi, “Bhasop!” Ithi, “Baleka!” Omunye uMhlabeleli weZansi, uNobethembu, uyagabaza esithi, “Baleka Ngenyawo Zombili!"
    Sikhona-ke isitha esikhulu esixwayiswa ngaso eNcwadini eNgcwele. NguSathane. Siyaxwayiswa ukuthi kufanele sizithibe, siqaphele ngoba uSathane uhlezi ezulazula enkunyayila njengesilwane esibhongayo sidinga esingamqhoba (1 uPhethro 5:8). Into nje yikuthi uSathane kezi kithi enjengenunu. Inunu iyabalekelwa. USathani uza engumntu omuhle loba into enhle elongekileyo. Lemibhalo uyayazi, kodwa uyayiphendulela ukuze silahleke esikhohlisa.
         Nxa esihohobela, kusamele afice sibophe zaqina, simi okholweni lwethu singanyikinyeki. Kumele afice sigcike zonke izikhala angangena ngazo, simncitshe indlebe, njalo singamkhangeli. Siyafunda eNcwadini eNgcwele ngejaka lako-Israyeli, uJosefa, owathengiswa ngabafowabo ababelomhawu ngoba ethandwa kakhulu nguyise. Wathengwa nguPhothifa, omunye wezikhulu zikaFaro eGibhithe. Kwathi ngoba uNkulunkulu elaye uJosefa, umuzi kaPhotifa wabusiseka nxazonke.
          Kuthiwa uJosefa wayemi kuhle ebukeka. Wasehawukelwa yinkosikazi kaPhothifa yafisa ukulala laye. Kodwa uJosefa ngokwesaba uNkulunkulu, wenqaba. Wathi, “Ngingayenza kanjani into embi kanje ngenze isono kuNkulunkulu?” UJosefa kakhulumi langoPhothifa, uthi isenzo leso esibi yisono kuNkuklunkulu.
           Kuthiwa, wathi loba umama lo emphikelela uJosefa insuku ngensuku, wala ukuthi alale laye lokuthi ahlale laye. Kodwa ngolunye usuku uJosefa esendlini esebenza, nango umkaPhothifa emnyenyela. Awu, dumeliyani! UJosefa wadlubulunda, waphunyuka, waphuma endlini isambatho sakhe sathi nyomu, sasala ezandleni zomkaPhothifa. UJosefa wayebalekela isono.
          Wena-ke mzalwane, uyasibalekela isono kumbe uyayengeka umbambathane laso? YeBaba, baleka usindise umuzi wakho. Isidandane leso siqukethe itshefu. Insizwa leyo izakuthelela umkhuhlane omubi. Baleka! Muntomutsha, tshiyana labo abangane abatshona begone imbodlela zotshwala besithi yibukhwa. Baceze bekuyenga ngezidakamizwa. Baleka! Balekela isono. Wentombi, loba kuyikuthi usubhode inyawo zaze zatshona esiswini udinga umsebenzi. Ungaqali ukuvuma omkhulu lowo esithi ungalala laye uzakupha umsebenzi. Baleka! WeMama, balonyeyo labo. Baxwaye! Baleka!
          UJakhobe 4:7 uthi, “Menqabeni uSathane, uzalibalekela.” Owesaba uNkulunkulu ulamandla okwenza okulungileyo, okuqondileyo.

Balekela isono uphephele eNkosini!
Asikhuleke: Nkosi Jesu, ngibuthakathaka ezilingweni. Ngisiza ungiphe amandla okuphunyuka emjibileni yesitha, ngibalekele isono. Amen! 

 Barbara Nkala

STORIES OF FAITH


Revelation 12:11 says: “They overcame him by the blood of the Lamb and by the word of their testimony; …”. When we tell testimonies of the Lord God’s power and saving grace on our lives, the devil slinks away tail between legs. So, let us share our amazing stories of God’s love in action and shame the evil one.
         We look forward to reading your own story of faith in the coming weeks. Your well-written story should be about 500 – 600 words. Send your story to: barbarankala@gmail.com. Selected stories will be compiled into an anthology of stories of faith.
        Look out for the next story in the series next week!

 ***

Ukufunda akupheli! Batsho njalo abasandulelayo. Ukufunda kuzaphela mhla lomhlaba utshabalala. Sisaphila, asifundeni kwabanye, sicotshe empilweni lokho okusisizayo, okusiphakamisayo, okusakhayo, okusibusisayo! Mina lezizinkondlo uMthwakazi agiya ngazo, lamazwi oMbhalo abonisa umusa weNkosi wansukuzonke, lezindaba zokholo lezi ezitshengisa uthando lukaNkulunkulu lokusebenza kwakhe ezimpilweni zethu ngendlela eyisimanga, ziyangiphakamisa. Zingenza ngibe ngumuntu ongcono insuku zonke.
 Wena olesiphiwo sokuloba, dobha usiba lwakho ulobe. Qoqoda umtshina wakho sizwe ukuthi eyakho imicabango lemizwa kusifundisani. Kusikholisisa ngandlela bani.  Ungakhohlwa, esalela muva ithiwa xhaka yizinja! 
Asihlanganeni njalo kuviki elizayo.
Ngiyalithanda, njalo ngiyabonga!

Gogo Nkala










No comments:

Post a Comment